NIK skontrolował Fundusz Sprawiedliwości. Wyniki są miażdżące. Jest istotny wątek opolski

- Szanowni państwo, zanim przejdę do wyników kontroli, chciałbym zwrócić państwa uwagę na zdjęcie, które znajduje się na okładce informacji o wynikach kontroli, którą dzisiaj publikujemy – mówił na czwartkowej (30 września) konferencji prasowej Michał Jędrzejczyk, dyrektor departamentu porządku i bezpieczeństwa wewnętrznego w NIK.

– Na zdjęciu widzicie państwo dość nieestetycznie wyglądający budynek. To siedziba fundacji Ex Bono z Opola. Fundacji, która z Funduszu Sprawiedliwości otrzymała około 10 milionów złotych, a na koszty administracyjne ma przeznaczyć blisko 2 miliony złotych. Ten budynek, ta nowa siedziba fundacji, pojawiła się wtedy, kiedy rozpoczęliśmy kontrolę Funduszu Sprawiedliwości, ponieważ okazało się, że pierwotna lokalizacja to prywatne mieszkanie w bloku, a osoby, które się tam wówczas znajdowały oświadczyły, że w ogóle nie mają pojęcia o istnieniu jakiejkolwiek fundacji, tym bardziej fundacji Ex Bono z Opola - opowiadał.

Fundusz Sprawiedliwości to państwowy fundusz celowy. Część pieniędzy została wyodrębniona z budżetu państwa i przekazana do dyspozycji ministrowi sprawiedliwości. Pula ta miała być przeznaczona na pomoc osobom pokrzywdzonym przestępstwem oraz pomoc postpenitencjarną. Założenie było takie, by pieniądze pochodzące od sprawców przestępstw, wykorzystać na pomoc ofiarom. Z pieniędzy pochodzących z pracy osadzonych z kolei miała być finansowana ich późniejsza readaptacja i powrót do społeczeństwa po odbyciu kary.

Wnioski zaprezentowane w czwartek przez NIK, to efekt pierwszej tak kompleksowej kontroli Funduszu Sprawiedliwości. Objęto nią ministra sprawiedliwości oraz 20 podmiotów, m.in. organizacje pozarządowe, fundacje i stowarzyszenia.

- Najwyższa Izba Kontroli negatywnie oceniła działania ministra sprawiedliwości w zakresie zapewnienia właściwych uwarunkowań organizacyjnych i prawnych funkcjonowania Funduszu Sprawiedliwości, a także sposobu wykorzystania będących w jego dyspozycji środków publicznych – podkreślał Michał Jędrzejczyk. – Gospodarka finansowa Funduszu Sprawiedliwości prowadzona była z naruszeniem podstawowych zasad finansów publicznych, to jest zasady jawności, celowości i oszczędności dokonywania wydatków publicznych.

W omówionych nieprawidłowościach pojawił się również wątek opolski. NIK wprawdzie pozytywnie ocenił fakt utworzenia sieci pomocy osobom pokrzywdzonym przestępstwem, obejmującej wszystkie powiaty w Polsce. Te pozytywnie efekty były jednak niwelowane poprzez – jak stwierdzono - "nierzetelną organizację konkursów ofert, które nie zapewniały optymalnego doboru podmiotów świadczących wsparcie beneficjentom".

- W sześciu z ośmiu zbadanych przez nas umów dotacji pomoc dostały podmioty bez doświadczenia, bardzo często powołane wręcz ad hoc, bezpośrednio przed konkursami ofert – informował Paweł Gibuła, koordynator kontroli. – Rażącym przykładem takiego podmiotu jest fundacja Ex Bono z Opola - wskazał.

- Fundacja ta powstała w styczniu 2018 roku. Nie miała współpracowników, nie miał kadry, nie miała żadnej bazy lokalowej, nie miała też doświadczenia. Zrealizowała jedno zadanie z budżetem opiewającym na kwotę 4 tys. złotych dla prezydenta Opola. Już po kilku miesiącach wystartowała w konkursie zorganizowanym przez ministra sprawiedliwości i otrzymała dotację na kwotę przekraczającą 9 milionów złotych na realizację bardzo skomplikowanego, złożonego logistycznie zadania, obejmującego stworzenie całej sieci pomocy pokrzywdzonym przestępstwem na terenie dwóch województw [opolskiego i śląskiego - przyp. red.] - opisywał Paweł Gibuła.

- Fundacja Ex Bono nie zbudowała tej sieci pomocy na terenie województwa opolskiego, czego skutkiem było pogorszenie sytuacji osób pokrzywdzonych przestępstwem. Umowa dotacji została wypowiedziana. Szacujemy, że nawet kilkaset osób, będących w trakcie procesu świadczenia pomocy, zostało pozbawionych wsparcia. To może prowadzić do wtórnej wiktymizacji ofiar, na przykład ofiar przemocy domowej i ponowie uzależniać je od sprawców tych czynów - argumentował koordynator kontroli.

Na konferencji przedstawiono jedynie najważniejsze ustalenia. NIK wyliczył, że łączna wartość środków wydatkowanych niezgodnie z przepisami, niecelowo, niegospodarnie lub nierzetelnie wyniosła ponad 280 milionów złotych.

O bulwersującej sprawie fundacji Ex Bono pisał w styczniu 2020 roku nasz reporter Piotr Guzik. W grudniu 2019 r. wybrał się pod adres ośrodka pomocy ofiarom przestępstw przy ul. Niemodlińskiej 3a w Opolu. Na facebookowej stronie fundacji Ex Bono widniała wówczas informacja, że placówka funkcjonuje. Na miejscu okazało się, że lokal jest zamknięty na głucho, a na drzwiach wisiała kartka, że ośrodek zakończył działalność. Nie było śladu informacji, co powinna zrobić osoba poszukująca tu pomocy.