Niezwykłe dachy Śląska Opolskiego

Iły jako surowce cegielniane od setek już lat są u nas tak powszechne, jak powszechna jest cegła zwykła. Ale nie z każdej gliny będzie dachówka. Iłu spełniającego wymogi produkcji tzw. wyrobów cienkościennych trzeba się naszukać. Miejsce występowania takiego „skarbu” miało z reguły decydujący wpływ na lokalizację zakładu. Na przełomie XIX i XX wieku do największych śląskich wytwórni wytwórni wyrobów ceramiki budowlanej należały zakłady we Freiwaldau Schlesien (obecnie Gozdnica), Siegerdorfer Werke (Zebrzydowa) oraz Kodersdorfer Werke (Niemcy). Wyspecjalizowały się one w produkcji doskonałych jakościowo i zróżnicowanych kolorystycznie dachówek zwykłych, angobowanych i glazurowanych, które do tej pory możemy zobaczyć na śląskich dachach.

Domeną Zakładów z Freiwaldau Schlesien była produkcja dachówek ciągnionych, głównie karpiówek. W katalogu z 1899 r. znaleźć można 28 propozycji ułożenia płytek na pokryciach dachowych w najróżniejsze wzory. Były one powszechne na Śląsku, ale do obecnych czasów zachowały się już tylko nieliczne. Karpiówka okazała się bowiem materiałem mniej trwałym niż dachówki zakładkowe. Glazurowana dachówka zakładkowa była specjalnością Siegerdorfer Werke, firmy założonej przez Friedricha Hoffmanna, wynalazcę pieca kręgowego do wypału ceramiki budowlanej. W swoim katalogu z 1903 r. zamieścił on 32 propozycje wzorów dachowych. Uchowały się przede wszystkim na zabudowaniach dawnych bogaczy wiejskich - na budynkach mieszkalno-gospodarczych i gospodarczych (głównie stodołach). Zakład Kodersdorfer Werke słynął z produkcji glazurowanych dachówek zakładkowych ze żłobieniami, większych i mocniejszych od tych, jakie oferowali konkurenci. Wzory te występują na pokryciach zamożnych właścicieli zabudowań wiejskich. Na Śląsku opolskim zachowało się jeszcze ponad 200 stuletnich dachów z ok. 150 różnymi wzorami na połaciach.

Elżbieta Wijas-Grocholska, etnograf – kierownik Działu Architektury Ludowej w Muzeum Wsi Opolskiej, od lat zajmuje się badaniem i dokumentowaniem wiejskiej architektury murowanej Śląska Opolskiego. W 2008 r. przygotowała wystawę pt. „Dachy wiejskie na Śląsku Opolskim”, a w 2010 r. napisała książkę „Wzory na połaciach wiejskich dachów. Architektura wsi Śląska Opolskiego”, która niebawem trafi do rąk czytelników.

Zobacz: opolska wieś z czerwonej cegły